KONUŞMA TERAPİSİ

Konuşma terapisi , çocuklarda ve yetişkinlerde meydana gelen konuşma bozukluklarının önüne geçilmesini hedefler. Konuşma bozukluklarının çok çeşitli olması, konuşma bozuklukları tedavisi için kullanılan yöntemlerin de farklılaşmasına sebep olur.

Konuşma Terapisi Nedir?

Konuşma terapisi , fizyolojik ya da zihinsel yetersizliklerle de ortaya çıkabilen konuşma bozukluklarının temelinde yatan etkenlere ulaşılması, onların ortadan kaldırılmasına yönelik olarak yapılan çalışmaları da kapsayan süreçler bütünüdür. Konuşma terapisi, uzman hekim tarafından tanısı ve teşhisi konulan ve yine bu alanda konuşma terapisti unvanıyla görev yapan uzman sağlık görevlileri tarafından yürütülen bir dizi tedaviyi ve rehabilitasyonu sağlamayı hedefler. Tüm bu çalışmalar, dilsel becerilerdeki sorunlar olarak adlandırılan başta konuşmanın gecikmesi, artikülasyon bozuklukları, kekemelik, ses bozukluğu, otizme bağlı olan konuşma bozuklukları gibi özellikle çocuklarda sıklıkla rastlanan konuşma bozukluklarını en aza indirmeyi ya da tamamen ortadan kaldırmayı amaçlayan müdahaleleri de beraberinde getirebilir.

Kimler Konuşma Terapisine İhtiyaç Duyar?

Gerek çocuklarda gerekse yetişkinlerde ortaya çıkabilen konuşma bozuklukları, fizyolojik bir takım sorunlarla birlikte ortaya çıkabileceği gibi zihinsel yetersizliklerle birlikte de görülebilir. Aşağıdaki durumlardan biri ya da birkaçı çocuğunuzda varsa muhtemelen konuşma terapisine ihtiyaç duyulacaktır.

1- Dudak ya da damak yarığı ya da her ikisinin birlikte olduğu durumlar,

2- Ağzın üst, alt ya da çevresindeki kaslarda zayıflık

3- Yutma sorunları

4- Kekemelik, takılarak konuşma

5- Çocuğun akranlarına oranla gelişiminde gerilik, buna bağlı olarak konuşmanın gecikmesi

6- Zihinsel yetersizlik, gerilik

7- İşitme sorunları, işitme kayıplarının varlığı

8- Otizm

9- Down Sendromu

10- Serebral Palsi gibi sorunlar genellikle konuşma terapisi ile destek tedavinin uygulandığı ve konuşma bozukluklarının önüne geçilmeye çalışıldığı durumlardır.

Konuşma Terapisi Nasıl Yapılır?

Pek çoğumuz yakın çevresinde, çocuklarının konuşmadığı ya da geç konuşmaya başladığı ile ilgili yakınmalara şahitlik etmişizdir. Geç konuşma, kekeleme, hızlı ve bozuk konuşma, sesleri söyleyememe gibi konuşma bozukluklarının fizyolojik ya da psikolojik nedenlerinin var olması, onların çeşitlilik göstermesine neden olur. Bu nedenle konuşma terapisi teknikleri de doğru orantılı olarak çeşitlilik ve farklılık gösterecektir.

Konuşma terapistleri, konuşma bozukluklarıyla karşılaştıklarında nasıl bir terapi yönteminin uygulanması gerektiğine konuşma bozukluklarının türünü dikkate alarak karar verir ve uygular.

Geç Konuşma Sorunlarında Konuşma Terapisi

Geç konuşma ya da gecikmiş dil, çocuklarda kendini ifade edebilmede akranlarının gerisinde kalması ile fark edilir. Geç konuşma sorunu yaşayan çocuklarda yapılacak terapiler yalnızca çocuk ve konuşma terapistinin yapacağı çalışmalardan oluşmaz. Bu destek tedavisinde anne baba da dahil edilir. Destek terapileri için öncelikle ailenin çocukla etkili ve sorunu çözmeyi hedefleyen bir iletişimi nasıl kurmaları gerektiği öğretilerek işe başlanır. Böylece çocuğun en fazla vakit geçirdiği ebeveynleri ile daha etkili bir iletişim kurması sağlanarak, anlama ve konuşma becerilerini destekleyecek çalışmalar günün tamamına yayılır, tedavinin hızlanması, sözcüklerin ve cümlelerin doğru şekilde üretilmesi hedeflenir.

Kekemelik Düzeltilebilir Bir Konuşma Bozukluğudur

Çocuklarda sık karşılaşılan ve konuşma akıcılığındaki bozukluk olarak tanımlayabileceğimiz sorunlardan biri de kekemeliktir. Takılarak yapılan konuşmalara neden olan kekemelik, kimi zaman kendiliğinden geçebileceği için, konuşma terapisi, ilk 6 ay boyunca tedaviyi değil, aile içindeki iletişimin daha etkili olması için aile eğitimlerine yer verilir. Kekemelik sorunuyla baş edebilmek için yapılması ve yapılmaması gerekenleri öğrenen ve uygulayan aileler, çoğunlukla kekemelik sorunu en aza indirebilirler. Ancak çok daha karmaşık durumlarda, aile içindeki iletişimin kekemeliği azaltamadığında destek terapileri hayata geçirilir.

Bu destek terapilerinde uygulanacak konuşma terapisi egzersizleri, yaygın olarak kullanılan lidcomb ve akıcılığın şekillendirilmesi yöntemlerinden faydalanılarak yapılabilir. Akıcılığın şekillendirilmesi yöntemi nefes alma egzersizleri, nefes koordinasyonu çalışmaları yaptırılarak kekemelik sorununun hissedilmeyecek derecede düzeltilmiş olduğu bir konuşma öğretilmeye çalışılır. Lidcomb yöntemi ise daha çok küçük çocuklarda aile ile desteklenen egzersizler hem konuşma terapisi sırasında hem de evde devam ettirilir.

Artikülasyon Bozukluklarında Terapi

Halk arasında yaygın söyleyişiyle ses ya da harf söyleyememe yani artikülasyon çocuklarda ve yetişkinlerde görülen önemli bir konuşma bozukluğudur. Artikülasyon bozukluğu çocuğun ya da yetişkinlerin farklı sebeplerle, bu sebepler fizyolojik ya da zihinsel yetersizlikler olabilir, belirli sesleri doğru üretememesi olarak tanımlanabilir. Artikülasyon bozukluğu terapisinde öncelikli olarak çıkarmakta zorlanılan seslerin sesletilmesi sağlanarak işe başlanır. Edinilen sesler, sözcükler, cümleler ve paragraflarda kullanılarak pekiştirilmesi ve sesletimin tekrar kazandırılması hedeflenir.

Hızlı Bozuk Konuşma Sorunları Terapilerle Düzeltilebilir

Kimi zaman karşılaşabildiğimiz konuşma bozukluklarından biri de hızlı bozuk konuşmadır. Bu konuşmaya sahip bireyler hızlı konuşmaları nedeniyle, ses hece atma, sözcük tekrarı gibi akıcılığın önüne geçen problemlerle karşılaşırlar. Bu sorunun çözümü için yapılacak konuşma terapisi öncelikle sorunun çocuğa fark ettirilmesi ve yapılacak çalışmalarla onların konuşma hızlarını kontrol edebilmeleri öğretilir. Bu eğitimler sırasında çoğunlukla nefes alma teknikleri, nefes egzersizlerinden faydalanılır.

Özel Çocuklarda Konuşma Terapileri ve Destek Eğitimleri

İletişim kurma sorunlarının başında yer alan konuşma bozukluklarından, konuşma sorunlarından belki de en çok etkilenenler özel çocuklar, zihinsel yetersizlikleri olanlar ve gelişimsel yetersizliğe sahip çocuklardır. Bu nedenle gerek ailede gerek okul yaşamında çocuklarda konuşma becerilerinin geliştirilmesinde ve eğer alıyorlarsa konuşma terapilerine destek olarak yapılabilecek çalışmalar, onların sorunlarından kurtulmalarını hızlandırabilir.

Dil ve konuşma becerileri bir organ ya da uzuvla gerçekleştirilemeyecek kadar karmaşık sistemlerden oluşur. Bu nedenle konuşma terapisi eğitimi, temelde üç önemli aşamada yapılacak çalışmalarla başlar.

1- Konuşmanın temeli dinlemektir

2- Konuşmayı sağlayan organ ve uzuvların geliştirilmesi

3- Konuşulan dilin geliştirilmesi

Konuşmanın Temeli Dinleme

Dinleme, konuşmanın ilk adımı ve başlangıcı olarak kabul edilir. Çünkü bebeklikten çocukluğa geçiş süreci boyunca dilin öğrenilmesi ancak dinleme ile mümkün olabilir. Bu yönüyle dinleme çevreyle olan ilişkilerde en önemli kanalı oluşturur. Dinleme eğitimlerinde kullanılan egzersizlerle konuşma terapilerine yapılacak destek, ailede ve okulda yapılacak çalışmalarla birlikte yürütülürse çok daha kısa sürede sonuçlar alınabilmektedir. Ancak çocuklarda konuşma bozukluklarında dinlemenin önündeki engel olan işitme kayıplarının mutlaka kontrol edilmesi gerekmektedir.

Konuşmayı Sağlayan Organ ve Uzuvların Geliştirilmesi

Konuşma karmaşık yapıdaki sistemlerin bir arada ve koordineli olarak yaptıkları eylemlerden oluşur. Nefesten ağız içindeki uzuvların kullanılmasından zihinsel becerileri de kapsayan bu karmaşık sürecin birlikte ve eşgüdümlü olarak yönetilebilmesi ile ortaya çıkan konuşmanın önünde engel olarak çıkabilecek sorunlar kimi zaman fizyolojik eksikliklerden kaynaklanabilir. Konuşma sorunlarının önünde eğer fizyolojik bir sorun varsa bunun önüne geçebilmek için yapılacak konuşma egzersizleri konuşma organ ve uzuvlarının geliştirilmesini sağlayabilir. Konuşma egzersizleri konuşmayı sağlayan organların geliştirilmesinde etkilidir.

Çene Hareketleri: Çene ve çene kaslarının güçlendirilmesine yönelik çalışmalar, konuşmada yararlandığımız çenenin daha etkin kullanılmasını sağlayacaktır.

Dil Hareketleri: Dilin işlevsel olarak kullanılmaması, çoğunlukla konuşma bozukluklarının nedenleri arasında yer alır. Bu nedenle dil ile yapılacak egzersizler onun daha etkili kullanılabilmesini sağlayacaktır.

Burun Hareketleri: Burun ile yapılacak egzersizler, burnu yukarı doğru kırıştırarak çekme, burun deliklerini açmak gibi çalışmaları içerir.

Dudak Hareketleri: Dudaklar konuşmada önemli rol oynar. Bu nedenle dudaklarla yapılacak egzersizlerle onların daha rahat kullanılabilmesi hedeflenir.

Nefes Egzersizleri: Doğru nefes alma tekniklerinin uygulanması konuşma terapisi içinde de sıklıkla kullanılan yöntemlerden biri. Çünkü sesin ve konuşmanın başlangıcı nefese dayanır. Doğru nefes alma egzersizleriyle daha sesin daha iyi kullanılabilmesi, diksiyonun düzeltilmesini de içine alan konuşmanın önündeki engeller kaldırılmaya çalışılır.

Konuşulan Dilin Geliştirilmesi

Konuşma sanatı , dilsel becerileri etkili kullanmak kadar konuşurken kullanılan sözcük ve tümcelerin de doğru seçilmesiyle mümkün olabilir. Bu nedenle konuşulan dilin geliştirilmesi, sözel dile hakimiyeti sağlayacaktır. Sözcük dağarcığının geliştirilmesi akıcı bir konuşma için ihtiyaç duyulan bileşenleri oluşturur.

Özellikle çocuklarda konuşma sorunlarının giderilmesinde kullanılan yöntemlerden biri olan sözel dilin geliştirilmesi, edebiyatı günlük hayatta kullanmakla başlar. Geç konuşma sorunlarında konuşma terapilerinde kullanılan hikaye okuma, masal dinleme çalışmalarının konuşmaya geçmede büyük faydalar sağladığı gözlenen ve ailede de yürütülmesi tavsiye edilen destek eğitimlerinden biridir. Konuşmanın zihinsel tarafı, sahip olunan bilgi dağarcığının geliştirilmesi, konuşmanın önündeki organ ve uzuvlardaki yetersizlikler kadar önemli ve üzerinde durulması gereken konulardan biridir. Dil gelişimi için aile içinde dilin düzgün ve güzel konuşulması, konuşma bozukluğu olsun ya da olmasın tüm çocukların konuşmaları için iyi bir örnek oluşturur.